مالیات حقوق همانطور که از نام آن مشخص است، میزان مالیاتی است که به حقوق دریافتی اشخاص شاغل در بخش‌های دولتی و خصوصی تعلق می‌گیرد. مستند به ماده 82 قانون مالیات‌های مستقیم، کلیه اشخاص اعم از اشخاص حقیقی و حقوقی که در داخل کشور به فعالیتی مشغول هستند و از جهت فعالیت خود، از دولت و یا بخش‌های خصوصی حقوق دریافت می‌کنند افرد مشمول مالیات حقوق محسوب می‌شوند.
کارفرمایان این افراد، موظف هستند که هر ماه درصد مشخصی از درآمد ماهانه اشخاص فوق ذکر را تحت عنوان مالیات حقوق به اداره مالیات پرداخت کنند. درصد مالیاتی که کارفرمایان بایستی از حساب افراد مشمول مالیات بر حقوق کسر کنند، هر ساله در قانون بودجه سالانه دولت مشخص می‌شود و ادارات و مراجع مربوطه موظف هستند؛ میزان مالیات بر حقوق را به نسبت مقرر شده به اداره مالیات پرداخت کنند.
در این مقاله با هدف آشنایی با مالیات حقوق و نحوه محاسبه آن، ابتدا توضیح داده می‌شود که مالیات حقوق چیست. سپس مواردی که مشمول مالیات حقوق هستند مورد بررسی قرار می‌گیرند. همچنین در باب موضوعات معافیت های مالیاتی حقوق، مهلت ارسال این مبالغ به اداره مالیات و همینطور جریمه عدم ارسال مالیات حقوق نیز توضیحات کاملی ارائه می‌شود. در نهایت نیز نحوه محاسبه مالیات حقوق و روش ارسال آن به اداره مالیات مورد بررسی قرار خواهند گرفت.
مالیات حقوق چیست؟
مستند به ماده 1 قانون مالیات‌های مستقیم، تمامی افراد اعم از افراد حقیقی و حقوقی که در این مرز و بوم فعالیت‌های اقتصادی، خدماتی، تجاری و… انجام می‌دهند و به نوعی کسب درآمد می‌کنند، موظف هستند بخشی از درآمد خود را به عنوان مالیات به دولت پرداخت کنند. به طور کلی در قانون مالیات‌های مستقیم، دو نوع مالیات در نظر گرفته شده است که شامل مالیات بر درآمد و مالیات بر دارایی است. البته هر کدام از این دو دسته دارای زیر شاخه‌هایی نیز هستند.
مالیات حقوق زیر شاخه مالیات بر درآمد است. مالیات حقوق، همانطور که از نام آن مشخص است، مالیاتی است که به حقوق کارگران و کارمندان تعلق می‌گیرد. در واقع تمام افرادی که از هر طریقی کسب درآمد می‌کنند و به عبارتی دیگر، از مراجع دولتی و یا خصوصی حقوق دریافت می‌کنند و برای آن‌ها بیمه تامین اجتماعی از طرف مراجع دولتی و خصوصی رد می‌شود، بایستی مبلغ مشخصی را به عنوان مالیات حقوق به وزارت اقتصاد و دارایی پرداخت کنند.
این مالیات اخذ شده از کارگران و کارمندان، یکی از منابع تامین هزینه‌های دولت است و با هدف توزیع عادلانه درآمد بین اقشار مختلف جامعه پایه‌ریزی شده.
مبلغ مالیات هر ساله توسط بخشنامه‌های منتشر شده از وزارت اقتصاد و دارایی و با توجه به قانون بودجه سالانه مشخص می‌شود. کارفرمایان نیز موظف هستند این مبالغ را از حقوق کارمندان و کارگران خود کسر کرده و به حساب وزارت اقتصاد و دارایی واریز کنند.
مالیات حقوق شامل چه قسمت‌هایی می‌شود؟
حقوق و حق‌زحمه هر کارمند و کارگر شاغل در بخش‌های دولتی و خصوصی به جز حقوق ثابت این افراد شامل موارد دیگری نیز هست. برخی از این مبالغ ثابت و به همه پرسنل تعلق می‌گیرند اما برخی از آن‌ها همچون حق عائله‌مندی صرفا شامل کارگران و کارمندان متاهل می‌شوند.
در قانون مالیات‌های مستقیم، مواردی را که کارمندان و کارگران بایستی بابت آن‌ها به دولت، مالیات پرداخت کنند مشخص شده است.
البته مالیات حقوق تقریبا شامل اکثر قسمت‌های حقوق دریافتی کارگران و کارمندان بخش‌های دولتی و خصوصی می‌شود. این موارد شامل 66 مورد هستند که عبارتند از:
- حقوق پایه اصلی (ثابت)
- کلیه اضافه کارها، فوق العاده بدی آب و هوا
- فوق العاده محل خدمت، محرومیت از تسهیلات زندگی
- حق حسابرسی
- فوق العاده مرزی
- فوق العاده شرایط محیط کار
- حق افزایش بهره‌وری تولید
- فوق‌العاده سیاری
- نوبت کاری فوق‌العاده
- کشیک فوق‌العاده
- مزایای ارزی
- ایاب و ذهاب
- حق خواروبار
- حق امضاء
- حق باجه
- کارمزد فوق‌العاده محل خدمت
- حق سرپرستی
- حق مدیریت
- حق تأهل
- حق عایله و اولاد
- حق خزانه
- حق سرایداری
- حق پاسداری
- حق نمایندگی بیمه
- حق ترانسپورت و سرویس
- حق دیپلم
- حق کمیسیون فروش
- حق برودت (بدی آب و هوای سرد)
- حق فنی
- حق انبارداری
- حق شیفت
- حق یک وعده غذا
- حق پول نهار و شام
- حق فوق‌العاده نگهبانی
- حق فوق‌العاده کشیک
- حق عیدی سالانه یا پاداش آخر سال
- حق ثابت
- حق تولید
- حقوق اضافه کاری جمعه
- حق جیره نقدی
- مزایای نقدی
- پول صبحانه
- مزایای تولید
- پول کرایه اتوبوس (غیر از خرجکرد خرید)
- حق آنکال
- حق آکورد (تولید)
- حق فوق‌العاده کیلومتری
- حق مشاوره
- پول جارو
- حق مسکن
- حق سایر مزایای غیر نقدی به قیمت تمام شده (مسکن با اثاثیه مسکن بدون اثاثیه)
- حق سایر مزایای پرداختنی غیر نقدی به کارگران
- تغذیه
- پول شیر
- پول لباس کار
- بهای صابون
- کسری انبار
- حق اتومبیل اختصاصی با راننده اختصاصی و یا بدون راننده اختصاصی
بدیهی است که مواردی که در لیست فوق آورده نشده‌اند، از شمول موارد مالیات بر حقوق خارج هستند. این موارد معافیت‌های مالیاتی نامیده می‌شوند که در ادامه درمورد آن‌ها توضیحات بیشتری داده خواهد شد.
معافیت مالیات حقوق شامل چه افرادی می‌شود؟
در قسمت قبل کلیه مواردی که حقوق‌بگیران بایستی نسبت به آن‌ها مالیات حقوق پرداخت کنند آورده شدند. اگرچه با توجه به تعداد امور مشمول مالیات حقوق، ممکن است چنین به نظر برسد که تمامی پرداختی‌های کارمندان و کارگران مشمول مالیات است. اما در واقع قانون‌گذار بسیار هوشمندانه برخی از دریافتی‌های حقوق بگیران را از لیست مالیات حقوق خارج کرده است. این موارد عبارتند از:
1) مبالغ اعطایی به کارمندان و کارگران جهت فوق‌العاده سفرها
(البته لازم به ذکر است که این ماموریت‌ها بایستی مربوط به کار و امور محوله شرکت باشند و کارمندان و کارگران جهت انجام سفر کاری مربوطه، مجبور شوند از محل اصلی شرکت تا محل انجام کار مورد نظر، حداقل فاصله 50 کیلومتری را طی کنند. همچنین چنانچه کارگران و کارمندان به جهت امور محوله شرکت و سازمان، ناچار به توقف شبانه در محل ماموریت شوند، ولو اینکه فاصله کمتری را هم طی کرده باشند اما مشمول این مورد می‌شوند.)
2)پرداختی‌ها و حقوق متعلق به نیروهای مسلح
3)مبالغ پرداختی به جهت حقوق ایام مرخصی استفاده نشده کارمندان و کارگران
4)مبالغ پرداختی به جهت از کارافتادگی و یا فوت مشمولان مالیات بر حقوق
5)کلیه هزینه‌های درمانی خود اشخاص حقوق‌بگیر و اعضای خانواده آنان (البته میزان این معافیت، دو هفتم بیمه تکمیلی افراد مشمول مالیات بر حقوق است.)
6)مستمری‌های پرداختی به وراث
7)مستمری و حقوق بازنشستگان
8)عیدی و پاداش سالانه کارگران و کارمندان برابر با میزان پرداختی‌های این اشخاص (میزان معافیت در این مورد نیز به میزان یک دوازدهم دریافتی است که به این اشخاص تعلق می‌گیرد.)
9)پرداختی‌های مربوط به خسارت ناشی از اخراج از کار و یا استعفای کارگران و کارمندان
10)پرداختی‌های مربوط به فوق‌العاده ماموریت افراد مشمول مالیات بر حقوق
مهلت ارسال مالیات حقوق چقدر است؟
مستند به ماده 85 و 86 قانون مالیات‌های مستقیم، کارفرمایان بایستی لیستی از پرسنل خود را تهیه کنند و میزان حقوق دریافتی هر کدام از این اشخاص را محاسبه و در لیست وارد کنند. (لازم است که ریز کامل کلیه دریافتی‌ها به اختصار نوشته شوند.) سپس کارفرمایان باید مواردی را که مشمول معافیت از مالیات می‌شوند را از حقوق دریافتی افراد مشمول مالیات حقوق کسر کنند.
در نهایت نیز بایستی مبلغ مالیات را به کمک نرم افزار حسابداری به صورت دقیق و کامل محاسبه کنند و لیست آن را به اداره مالیات ارسال کنند. کارفرمایان موظف هستند حداکثر ظرف یک ماه، مبالغ محاسبه شده را به اداره مالیات پرداخت کنند.
البته کارفرمایان صرفا در مرتبه اول موظف به ارائه این لیست به صورت کامل و با جزئیات هستند و در ماه‌های آتی صرفا لازم است که در این صورت حساب‌ها تغییرات جزئی را اعمال کنند و به اداره مالیات تحویل دهند.
جریمه عدم ارسال مالیات حقوق چقدر است؟
چنانچه کارفرمایان در مهلت مقرر قانونی نسبت به پرداخت مبالغ مالیات بر حقوق کارمندان و کارگران مشمول مالیات بر حقوق، به اداره مالیات اقدام نکنند، مستند به مواد 197 و 199 قانون مالیات‌های مستقیم بایستی به اداره مالیات جریمه پرداخت کنند. میزان مقرر شده برای جریمه تخطی کارفرمایان، به ازای هر ماه، به میزان 2.5 درصد مبلغ مالیاتی که است که این اشخاص می‌بایست به اداره مالیات پرداخت می‌کرده‌اند.
لازم به ذکر است که به افراد خاطی بخشودگی‌ها و معافیت‌های مالیاتی افراد خوش حساب تعلق نخواهد گرفت.
نحوه محاسبه مالیات حقوق به چه صورت است؟
در گذشته نحوه محاسبه مالیات حقوق به شکل دستی و سنتی انجام می‌گرفت که جدای از وقت‌گیر بودن آن، معمولا احتمال خطا و اشتباهات فاحش در محاسبه آن بسیار بالا و غیر قابل اغماض بود. با گسترش تکنولوژی، نرم افزارهای حسابداری مخصوص محاسبه مالیات حقوق، جایگزین محاسبه دستی و سنتی شدند تا حدی که امروزه به ندرت شاهد محاسبه مالیات حقوق به شیوه دستی و سنتی هستیم.
از مزایای استفاده از نرم افزار حسابداری مالیات حقوق، صرفه‌جویی در زمان و تعدیل نیروی انسانی است. از طرفی دیگر احتمال خطا در محاسبه مالیات حقوق با استفاده از نرم افزار حسابداری به صفر رسیده است.
مستند به ماده 84 قانون مالیات‌های مستقیم، هر ساله باید میزان حقوق و درآمدی که مشمول معافیت از مالیات حقوق است در قانون بودجه سالانه مشخص شود. این موضوع نوعی اقدام حمایتی قانون در جهت حمایت از اقشار کم درآمد جامعه و کمک به توزیع عادلانه ثروت در کشور است.
پیرو قانون فوق ذکر هر ساله سقف معافیت مالیاتی در قانون بودجه سالانه مشخص می‌شود و با توجه به این مقرره، افراد مشمول پرداخت مالیات حقوق نیز مشخص می‌شوند. در سال 1402 نیز این میزان مشخص شده است. نحوه محاسبه آن نیز با توجه به میزان دریافتی حقوق‌بگیران و مستند به بند 5 تبصره 12 قانون بودجه سالانه مصوب 1402 به طور کامل مشخص شده است.
در ماده مذبور، سقف معافیت مالیاتی برای سال 1402، مبلغ صد میلیون ریال (100.000.000) در نظر گرفته شده است. (یعنی افرادی که تا این میزان حقوق ماهانه دریافت می‌کنند مشمول پرداخت مالیات حقوق نیستند.)
اما سایر افراد اعم از کارکنان بخش دولتی و یا غیر دولتی که مجموع دریافتی‌های آنان از مبلغ فوق ذکر تجاوز می‌کند، با توجه به مبلغ دریافتی و کسر موارد معافیت، مشمول مالیات حقوق قرار می‌گیرند و بایستی هر ماه مالیات حقوق این افراد، توسط کارفرمایان از دریافتی‌های آنان کسر و به اداره مالیات پرداخت شود.
نرخ مالیات بر درآمد حقوق افراد مشمول مالیات حقوق در سال 1402 به شرح ذیل است:
1)نسبت به مازاد بر مبلغ صدمیلیون ریال تا صد و چهل میلیون ریال، میزان مالیات پرداختی 10 درصد در نظر گرفته شده است.
2)نسبت به مبالغ مازاد بر صد و چهل میلیون ریال تا مبالغ دویست و سی میلیون ریال، 15 درصد مالیات مقرر شده است.
3)نسبت به پرداختی‌های دویست و سی میلیون ریال تا مبالغ سیصد و چهل میلیون ریال، مبلغ مالیات قابل پرداخت، 20 درصد در نظر گرفته شده است.
4)در نهایت نیز به ازای پرداختی‌های مازاد بر سیصد و چهل میلیون ریال به بالا، میزان مالیات حقوق مقرر شده، 30 درصد است که باید به اداره مالیات پرداخت شود.
روش ارسال لیست مالیات حقوق
سابقا کارفرمایان موظف بودند که بعد از تهیه لیست کارمندان و کارگران خود و محاسبه مالیات بر حقوق این افراد، به اداره مالیات مراجعه کنند و لیست مربوطه را به اداره مالیات ارائه دهند. در چند سال اخیر با رشد تکنولوژی این روش ارسال لیست مالیات بر حقوق منسوخ شده است. در حال حاضر تمامی خدمات سازمان امور مالیاتی کشور از جمله فرایند ارسال لیست کارکنان یک مجموعه به اداره مالیات به صورت اینترنتی و آنلاین صورت می‌گیرد.
کارفرمایان بعد از اینکه به کمک نرم افزار حسابداری مخصوص، مالیات بر حقوق پرسنل خود را محاسبه کردند، باید به سایت مالیات حقوق به آدرس اینترنتی /http://salary.tax.gov.ir مراجعه کنند و به سهولت لیست پرسنل خود را به اداره مالیات ارسال کنند.
سخن پایانی
در این مقاله از کاربرد کامپیوتر با عنوان مالیات حقوق چیست و چگونه محاسبه می‌شود، ابتدا توضیح داده شد که مالیات حقوق چیست. سپس مواردی که مشمول مالیات حقوق هستند مورد بررسی قرارگرفتند. همچنین در باب موضوعات مهم معافیت‌های مالیاتی حقوق، مهلت ارسال مالیات حقوق به اداره مالیات و همینطور جریمه‌ای که از جهت عدم ارسال مالیات حقوق در قانون مقرر شده است نیز توضیحات مفصلی ارائه شد.
در نهایت نیز نحوه محاسبه مالیات حقوق و روش ارسال لیست مالیات حقوق به اداره مالیات به صورت کامل مورد بررسی قرار گرفتند.
